การประคบร้อน ประคบเย็น เป็นวิธีหนึ่งในการปฐมพยาบาลเบื้องต้น ในกรณีการบาดเจ็บที่ไม่รุนแรง เพื่อบรรเทาอาการปวดหรืออักเสบ ทั้งอาการปวดที่เกิดจากการเจ็บป่วย มีไข้ หรือการได้รับบาดเจ็บระหว่างเล่นกีฬา การบาดเจ็บ ฟกช้ำตามส่วนต่าง ๆ ของร่างกาย แต่จะเลือกใช้วิธีประคบร้อน หรือประคบเย็นนั้น ให้พิจารณาจากอาการบาดเจ็บ ดังนี้

• ประคบร้อน  เมื่อการอักเสบน้อยลงแล้ว หรือมีอาการผ่านไปแล้ว 48 ชั่วโมง ซึ่งสังเกตได้จากไม่มีอาการบวม แดง ร้อน เพื่อลดอาการปวดและผ่อนคลายกล้ามเนื้อ เช่น ปวดตึงของกล้ามเนื้อบริเวณคอ บ่า หลัง น่อง ปวดประจำเดือน อาจใช้เจลสำหรับประคบร้อนเย็นแบบสำเร็จรูป ใช้กระเป๋าน้ำร้อน หรืออาจใช้ผ้าขนหนูชุบน้ำร้อน โดยประคบครั้งละ 15 – 20 นาที วันละ 2-3 ครั้ง
• ประคบเย็น เมื่อมีอาการปวดหรือได้รับบาดเจ็บ เช่น ปวดศีรษะ มีไข้สูง ปวดฟัน ปวดบวมข้อเท้า ข้อเคล็ด เลือดกำเดาไหล หรือ ปวดบวมบริเวณอื่นๆ ที่เกิดจากการได้รับบาดเจ็บหรือเพิ่งมีอาการใหม่ ๆ โดยควรประคบด้วยเจลสำหรับประคบร้อนเย็นแบบสำเร็จรูป หรือน้ำแข็ง หรือน้ำเย็นทันที (ภายใน 24-48 ชั่วโมง) ประคบนาน 20-30 นาที วันละ 2-3 ครั้ง

อย่างไรก็ตาม การประคบร้อนหรือประคบเย็น ควรหุ้มอุปกรณ์ประคบด้วยปลอก เพื่อไม่ให้ความร้อนหรือความเย็นสัมผัสผิวหนังโดยตรงและไม่ควรประคบบริเวณที่มีแผลเปิด ไม่ควรประคบร้อนบริเวณที่มีเลือดออก ไม่ควรประคบเย็นกับผู้ที่มีอาการแพ้หรือไวต่อความเย็นมาก เพราะอาจทำให้เกิดผื่น ลมพิษ บวม หรือความดันโลหิตสูงได้ ที่สำคัญ ไม่ควรประคบด้วยความร้อนบริเวณแขน ขา ในผู้ป่วยเบาหวาน เพราะอาจเพิ่มความเสี่ยงต่อการบาดเจ็บของเนื้อเยื่อ เกิดเป็นแผลติดเชื้อเรื้อรังได้