ไซยาไนด์ (cyanide) เป็นสารที่นำมาใช้ประโยชน์ในอุตสาหกรรมเหมืองทองคำ เหมืองเงิน และอุตสาหกรรมอื่น ๆ เช่น อุตสาหกรรมเหล็ก การชุบโลหะด้วยไฟฟ้า อุตสาหกรรมพลาสติก เป็นต้น สามารถพบได้หลายรูปแบบ ได้แก่

1. เกลือของไซยาไนด์ ได้แก่ โซเดียมไซยาไนด์ (sodium cyanide) และโพแทสเชียมโชยาไนด์ (potassium cyanide) ซึ่งเป็นของเข็ง มีลักษณะเป็นผงสีขาว ละลายน้ำได้ดี มีกลิ่นคล้ายอัลมอนด์ (bitter almond-likeodor)

2. ไฮโดรเจนไซยาไนด์ (hydrogen cyanide) มีลักษณะเป็นของเหลวใสหรือสีน้ำเงินจางๆ ที่อุณหภูมิห้อง

และที่อุณหภูมิสูงจะเป็นก๊าซไม่มีสี

          ไซยาไนด์เป็นสารที่มีความเป็นพิษสูง หากได้รับจะเริ่มมีอาการปวดศีรษะ ใจสั่น หน้าแดง หมดสติ ชัก และอาจจะเสียชีวิตภายในเวลา 10 นาที  โดยยาต้านพิษไซยาไนด์ในประเทศไทยมี 2 รายการ ได้แก่  ยาฉีดโซเดียมไนไตรท์ (Sodium nitrite) และยาฉีดโซเดียมไทโอซัลเฟต (Sodium thiosulfate)  เป็นยาในโครงการของยาต้านพิษของศูนย์พิษวิทยา ซึ่งมีเพียงพอที่ส่งให้กับโรงพยาบาลต่างๆทั่วประเทศ โดยการจะต้านพิษไซยาไนด์ได้ ต้องได้รับยาต้านพิษอย่างทันท่วงทีภายใต้การดูแลของแพทย์เท่านั้น

การปฐมพยาบาลเบื้องต้น

-         หากไซยาไนด์สัมผัสกับผิวหรือเสื้อผ้า ให้ใช้กรรไกรตัดเสื้อผ้าออกเป็นชิ้น ๆ และนำออกจากลำตัว อย่าให้ถูกผิวส่วนอื่น โดยวิธีนี้จะช่วยให้เสื้อผ้าที่ปนเปื้อนไซยาไนด์ ไม่ไปสัมผัสกับผิวหนัง แล้วล้างทำความสะอาดผิวด้วยน้ำและสบู่ และรีบนำส่งโรงพยาบาล

-         หากสัมผัสทางดวงตา ให้ใช้น้ำสะอาดล้างตาอย่างน้อย 10 นาที และรีบนำส่งโรงพยาบาล

-         หากมีการสูดดมและรับประทาน ในกรณีที่ผู้ป่วยหยุดหายใจหรือหัวใจหยุดเต้น ให้ทำ CPR เพื่อปฐมพยาบาลเบื้องต้นและรีบนำตัวส่งโรงพยาบาลแต่ “ห้ามใช้วิธีเป่าปาก”เพื่อป้องกันผู้ช่วยเหลือได้รับพิษ

สารกลุ่มไซยาไนด์จัดเป็นวัตถุอันตรายตามพระราชบัญญัติวัตถุอันตราย พ.ศ. 2535 โดยเกลือของไซยาไนด์ที่ละลายน้ำได้ (soluble cyanide  salts) และไฮโดรเจนไซยาไนด์ (hydrogen cyanide) ห้ามนำมาใช้ในผลิตภัณฑ์ที่ใช้ในบ้านเรือนหรือทางสาธารณสุข (จัดเป็นวัตถุอันตรายชนิดที่ 4 ในการกำกับดูแลของสำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา ห้ามผลิต นำเข้า ส่งออก หรือมีไว้ในครอบครอง)